Spurt og svarað

Hafir þú greinst með sjúkdóm eða slasast þannig að starfsgeta þín er skert þá átt þú rétt á lífeyri frá Tryggingastofnun og lífeyrissjóðum. Sjá nánar á vef TR Örorkulífeyrisþegar (tr.is)

Hefur arfur áhrif á útreikning örorkulífeyris?

Við árlegt uppgjör og endurreikning fær hópur örorkulífeyrisþega ofgreiðslukröfu frá TR vegna eingreiðslu úr lífeyrissjóði. Eingreiðslur lífeyrissjóða ná í ófáum tilvikum marga mánuði og jafnvel nokkur ár aftur í tímann. Ofgreiðslukröfurnar geta numið háum upphæðum og komið mjög illa við lífeyrisþega í þessari stöðu. En hvað er til ráða?

Hægt er að óska eftir útreikningi hjá TR á dreifingu eingreiðslna

Örorkulífeyrisþegar í þessari stöðu geta haft samband við TR og óskað eftir útreikningi á því hvort það komi betur út að láta dreifa eingreiðslunni á það tímabil sem hún er greidd fyrir eða ekki. Þetta á eingöngu við ef eingreiðsla er einnig fyrir árið eða árin á undan (t.d. einstaklingur fær eingreiðslu á árinu 2021 fyrir allt árið eða hluta ársins 2020). Til að TR geti afgreitt beiðnina þarf að senda þeim sundurliðun eingreiðslunnar sem þú fékkst frá lífeyrissjóðnum (eða lífeyrissjóðunum ef um eingreiðslu frá fleiri en einum sjóði er að ræða), þar sem fram kemur upphæð greiðslna fyrir hvern og einn mánuð og heildarupphæð greiðslna fyrir hvert ár.

Hægt er að óska eftir að Skatturinn taki skattframtöl upp

Í þeim tilvikum sem það kemur betur kemur út að láta dreifa eingreiðslunni er hægt að óska eftir því hjá Skattinum að framtölin sem um ræðir verði tekin upp aftur og eingreiðslunni dreift á árin. Með beiðninni til Skattsins þarf einnig að fylgja áðurnefnd sundurliðun lífeyrissjóðsgreiðslna. Mjög mikilvægt er að hafa í huga að ef eingreiðslunni er dreift mun stofn til útreiknings tekjuskatts og útsvars hækka þau ár sem tekjunum er dreift á og lækka árið sem eingreiðslan var greidd. Slíkt getur haft áhrif til lækkunar greiðslna, s.s. barnabóta, húsaleigubóta, vaxtabóta, þau ár sem tekjuskattsstofn hækkar. Við bendum því fólki á að kynna sér þau mál vel hjá RSK og einnig að fá útreikning frá TR áður en óskað er eftir endurupptöku framtala hjá Skattinum.

Nýr endurreikningur hjá TR

TR getur endurreiknað uppgjör eftir að niðurstaða frá Skattinum hefur borist. Tilgangur þessa fyrir örorkulífeyrisþega er að fá ofgreiðslukröfu, við uppgjör ársins sem eingreiðsla var greidd, lækkaða og þá oft verulega. Slíkt borgar sig að sjálfsögðu ekki nema að útreikningar sýni að við dreifinguna muni ekki myndast hærri kröfur fyrir árin á undan, þ.e. árin sem eingreiðslunni er dreift á.

Einungis lífeyrissjóðstekjur sem greiddar eru fyrir tímabil eftir að greiðslur hófust hjá TR eiga að hafa áhrif til lækkunar greiðslna frá TR. Ef greiðslur frá lífeyrissjóði ná lengra aftur í tímann en til upphafstíma greiðsla sem þú fékkst frá TR, þá er líklegra að betur komi út að láta dreifa eingreiðslunni.

Dæmi: Örorkulífeyrisþegi fær eingreiðslu frá lífeyrissjóði í desember 2021. Þessi einstaklingur fær fyrstu greiðslur frá TR (endurhæfingarlífeyri) frá 1. apríl 2020. Lífeyrissjóðsgreiðslurnar ná hins vegar aftur til 1. nóvember 2019. Lífeyrissjóðstekjur fyrir tímabilið frá nóvember 2019 til apríl 2020 eiga ekki að hafa áhrif á útreikning TR þar sem þær eru greiddar fyrir tímabil áður en þú mat og byrjaðir að fá greiddan endurhæfingarlífeyri frá TR.

Þú getur haft samband við kröfuhafann með því að hringja, senda tölvupóst eða mæta á staðinn. Láttu vita að þú getir ekki staðið í fullum skilum og að þú viljir kanna möguleika þína á að endursemja eða gera nýja greiðsluáætlun. Vertu viðbúin/-n því að veita kröfuhafanum upplýsingar um fjárhagsstöðu þína til að sýna fram á hvað þú ræður við að greiða.

Ef greiðslugeta er til staðar skaltu kanna möguleika þína á að fá að endurgreiða skuldina á lengri tíma og lækka þannig mánaðarlegar afborganir.

Ef um tímabundinn vanda er að ræða gæti samningstillagan verið sú að greiða tímabundið lægri afborganir af skuldinni, t.d. að greiða aðeins vexti en fá að fresta afborgunum. Eftir tiltekinn tíma hæfust fullar greiðslur á ný. Annaðhvort væri hægt að halda upphaflegum lánstíma og dreifa greiðslunum sem var frestað á eftirstöðvar lánstímans eða að semja um að lengja lánstímann sem nemur frestuðum greiðslum.

Ef svigrúm er til staðar getur borgað sig að kanna möguleika á að semja um niðurfellingu á áföllnum innheimtu- og/eða vaxtakostnaði skuldar gegn því að bjóða eingreiðslu.

Gerðu grein fyrir aðstæðum þínum, hve mikið þú getur greitt. Ekki samþykkja samning sem þú getur ekki staðið við.

Náist samningur við kröfuhafa skalt þú óska eftir að fá skriflega staðfestingu á samningnum. Haltu vel utan um gögn og greiðslukvittanir. Hafðu til dæmis sérstaka möppu í pósthólfinu þínu fyrir gögn tengd fjármálum eða prentaðu þau út og geymdu í möppu.

Reyndu eins og þú mögulega getur að standa við þá samninga sem þú gerir. Ef ómögulegt er fyrir þig að standa í skilum borgar sig að hafa strax samband við kröfuhafann, gera grein fyrir vandanum og reyna að finna lausn.

Ef þú getur með engu móti greitt af skuld sem þú hefur stofnað til og ef samningar við kröfuhafa skila ekki árangri getur þú leitað þér frekari aðstoðar, t.d. hjá umboðsmanni skuldara.

Verulegur fjárhagsvandi

Meðlagskuldir – Innheimtustofnun sveitarfélaga

Hægt er að semja við skattinn um ógreidda skatta með að hringja og gera greiðslusamkomulag. Þá er einnig hægt að sækja um greiðsluáætlun um skatta og gjöld á Ísland.is. Einstaklingum er heimilt að gera greiðsluáætlun um flest opinber gjöld.

Námslán hjá Menntasjóði

Gjaldþrot felur í sér að andvirði eigna þrotamanns er ráðstafað til að greiða skuldir. Ef engar eignir eru til staðar, getur gjaldþrotaskiptum lokið án þess að nokkuð fáist greitt upp í skuldir. Skuldari getur sjálfur krafist skipta á búi sínu eða kröfuhafar.

Getur skuldari óskað eftir gjaldþrotaskiptum og hvað kostar það?

Nei, fötluðu fólki og aðstandendum þeirra býðst ókeypis ráðgjöf hjá félagsráðgjafa ÖBÍ og lögfræðingum um réttindamál.

Ekki er um fasta viðtalstíma að ræða. Ráðgjafar okkar forgangsraða viðtölum og úthluta tímum ef ekki er hægt að leysa mál í gegnum síma eða tölvupóst.

Athugið að viðtalstíma þarf að panta fyrirfram í síma 530-6700 (á virkum dögum frá kl. 9:30 til 15:00) eða með því að senda beiðni um viðtal í tölvupósti á mottaka@obi.is

Höfðar ÖBÍ dómsmál?

ÖBÍ leigir ekki út húsnæði en eitt af fyrirtækjum ÖBÍ gerir það. BRYNJA – leigufélag er sjálfseignarstofnun sem á og rekur leiguhúsnæði fyrir fatlað fólk um allt land. Sjá nánar á brynjahus.is

Einnig má benda á að sveitarfélögin hafa lögbundna skyldu til að útvega fólki húsnæði sem þess þarfnast.

• Félagsbústaðir leigja út íbúðir í Reykjavík fyrir einstaklinga og fjölskyldur sem eru undir skilgreindum tekju- og eignamörkum.

Stæðiskortið (P-merkið) er gefið út af því sýslumannsembætti á því svæði sem þú býrð á. Kortið er gefið út á einstakling en ekki bílnúmer og er einungis heimilt að gefa út eitt kort á hvern einstakling. Til að sækja um P-merkið þarf að fylla út umsókn á vef viðkomandi sýslumanns.

Er ókeypis fyrir mig í bílastæðahús?

Sjálfsbjörg á höfuðborgarsvæðinu gefur út sundkort ÍTR fyrir fatlaða, Hátúni 12, Reykjavík, sími: 551-7868. Sjá nánari upplýsingar á Þekkingarmiðstöð Sjálfsbjargar

Álit umboðsmanns Alþingis um „búsetuskerðingarmálið“ varðar útreikningsreglu hjá TR fyrir búsetuhlutfall þeirra sem voru búsettir í landi innan EES áður en þeir fengu örorkumat. Það er önnur útreikningsregla fyrir öryrkja sem bjuggu í landi utan EES fyrir fyrsta örorkumat. Niðurstaðan úr þeirri útreikningsreglu er mun hærri miðað við sömu forsendur. Grundvöllur málsins er sá að fullar greiðslur miðast við 40 ára búsetu hér á landi þegar einstaklingar eru á milli 16-67 ára. Regla laga um almannatryggingar segir að þegar einstaklingar hafa ekki náð 67 ára aldri, þá skuli bæta öllum árum við eins og búsetan hafi verið hér á landi. Þessari reglu var árum saman framfylgt hér á landi, nema í þeim tilvikum þegar einstaklingar hafa verið búsettir innan ríkis sem er utan EES.