Hverju þarf ég að huga að til að gera húsnæði aðgengilegt ? 

„Það er að ýmsu að hyggja þegar kemur að aðgengi innandyra og hefur Mannvirkjastofnun gefið út leiðbeiningar þar sem tilgreint er hvernig mannvirki eru gerð aðgengileg samkvæmt Byggingarreglugerð 112/2012“.

» Byggingarreglugerð (byggingarreglugerd.is)

» Aðgengi á vinnustöðum – ÖBI

Hver á breidd P merktra bílastæða að vera? 

„Bílastæði hreyfihamlaðra skulu vera 3,8 m. x 5,0 m. að stærð. Fimmta hvert stæði fyrir hreyfihamlaða skal vera 4,5 m x 8,0 m að stærð (fyrir ferðaþjónustubíla með lyftu að aftan).“

» Byggingarreglugerð (byggingarreglugerd.is)

Hver á hallinn að vera á skábrautum?

„Skábrautir ættu ekki að vera brattari en 1:20 (5%) á leið sem er styttri en 3 m. Sé ekki hægt að koma því við að hallinn sé 1:20 má hafa hallann að mesta lagi 1:12 (8,3%).“

» Byggingarreglugerð (byggingarreglugerd.is)

Ég er nýfarin að nota hjólastól og þarf því að breyta húsnæðinu og gera aðgengilegra. Get ég sótt um styrk vegna framkvæmdanna?

Því miður höfum við ekki upplýsingar um styrki sem hægt er að sækja um til að gera húsnæði aðgengilegt.

Húsnæðis og mannvirkjastofnun veitir fólki með hreyfihömlun lán til að gera „breytingar á húsnæði eða kaupa dýrara húsnæði vegna sérþarfa.“

» Sérþarfalán til breytinga á húsnæði fyrir fatlað fólk | Ísland.is 

Hversu mikið get ég unnið án þess að örorkulífeyrinn minni skerðist?

Svarið við þessari spurningu fer eftir samsetningu greiðsluflokka þess sem er að fá greiddan örorkulífeyri. Starfshlutfall skiptir hér ekki máli heldur einungis fjárhæð atvinnutekna (að frádregnu iðgjald í lífeyrissjóð).

Tekjuskerðing er mest fyrir örorkulífeyristaka sem fá greidda framfærsluuppbót. Þessi greiðsluflokkur skerðist frá fyrstu krónu um 65% þar til hún fellur niður.

Greiðsluflokkarnir tekjutrygging og heimilisuppbót skerðast eftir að atvinnutekjur fara upp fyrir 200.000 kr. á mánuði. Skerðingin felur í sér lækkun sem nemur 45% af atvinnutekjum umfram 200.000 kr. á mánuði.

Greiðsluflokkarnir örorkulífeyrir og aldursviðbót skerðast ef tekjur annars staðar frá, aðrar en lífeyrissjóðstekjur, eru yfir 214.602 kr. á mánuði.

Hægt er að reikna út áhrif tekna á örorku- og endurhæfingarlífeyri með því að nota reiknivél á heimasíðu TR.

Árið 2023 var bætt við nýrri reiknireglu fyrir atvinnutekjur. Samkvæmt þessari reglu hafa atvinnutekjur einungis áhrif á greiðslur í mánuðum sem þeirra er aflað í stað þess að dreifa þeim jafnt á alla mánuði ársins. Þessari reiknireglu er beitt við uppgjör TR og einungis ef hún leiðir til hærri greiðslna.

Endurhæfingarlífeyrir skerðist á sama hátt og örorkulífeyri.

Hvaða frítekjumörk eru fyrir atvinnutekjur?

Frítekjumark atvinnutekna fyrir greiðsluflokkana tekjutrygging og heimilisuppbót er 200.000 kr. á mánuði (2.400.000 kr. á ári)

Greiðsluflokkurinn framfærsluuppbót er án frítekjumarks og skerðist frá fyrstu krónu.

Almennt frítekjumark fyrir greiðsluflokkana örorku- og endurhæfingarlífeyri og aldursviðbót er 214.602 kr. á mánuði og 2.575.220 kr. á ári. Undir almennt frítekjumark falla auk atvinnutekna aðrar tekjur s.s. fjármagnstekjur. Lífeyrissjóðstekjur hafa ekki áhrif á örorku- og endurhæfingarlífeyri.

Sjá upplýsingar á heimasíðu TR: » Upplýsingar um fjárhæðir örorku – og endurhæfingarlífeyris | Tryggingastofnun

Hvað telst vera atvinnutekjur?

• Laun frá vinnuveitanda, reiknað endurgjald, verktakagreiðslur, atvinnuleysisbætur, aðrar tekjur af atvinnurekstri og fæðingarorlof.
• Erlend laun þurfa líka að koma fram á tekjuáætlun.

Iðgjald í lífeyrissjóð (4% af atvinnutekjur) er dregið frá áður en tekjuskerðing er reiknuð út.

Á ég rétt á bifreiðastyrk?

Ef þú ert til dæmis með hreyfihömlun þá áttu rétt á styrk til að kaupa bíl og breyta bíl á þann hátt að henti þínum þörfum. Kynntu þér hvaða réttindi þú hefur hjá TR og á island.is

» Bifreiðakaup | Tryggingastofnun (island.is)

» Bifreiðastyrkir fyrir hreyfihamlað fólk, blinda og lífeyrisþega | (island.is)

Þú getur einnig fengið styrk til að reka bíl ef þú færð örorku-, endurhæfingar- eða ellilífeyri frá TR.

» Uppbót til að reka bíl lífeyrisþega | (island.is)

Á ég rétt á niðurfellingu bifreiðagjalda?

Já. Öll sem fá lífeyri eða umönnunargreiðslur frá TR vegna örorku barna. Fylla á út eyðublað sem er á PDF: RSK 15.23 Eyðublaðið má senda útfyllt á netfangið trukkur@skatturinn.is eða koma með það útfyllt í næstu afgreiðslu Skattsins.

» Bifreiðagjald | Skatturinn – skattar og gjöld

Hvar fæ ég P merki í bílinn?

Ef þú ert með hreyfihömlun þá getur þú sótt um » P-merkið, stæðiskort fyrir hreyfihamlað fólk á Ísland.is (island.is)

Ég bjó erlendis í 10 ár en flutti heim eftir að greindist með sjúkdóm. Hver eru mín réttindi?

Réttindi til örorku- og endurhæfingarlífeyris almannatrygginga ávinnast í gegnum búsetu (lögheimili) á Íslandi.

Fullar greiðslur (100% búsetuhlutfall) miðast við 40 ára búsetu hér á landi þegar umsækjendur eru á milli 16-67 ára. Ef þeirri tímalengd er ekki náð lækkar hlutfall greiðslna í samræmi þann tíma sem viðkomandi hefur búið á Íslandi.

Einstaklingar búsettir erlendis eftir 16 ára aldur og fyrir upphaf endurhæfingar- og/eða örorkulífeyrisgreiðslna geta því verið að fá greiðslur miðað við skert búsetuhlutfall. Upplýsingar um búsetuhlutfall (%) umsækjanda eru að finna í bréfum TR um samþykki örorkumats. Hægt er að óska eftir útreikningi á búsetuhlutfalls hjá TR og að fá leiðbeiningar um að sækja um lífeyri frá fyrra búsetulandi. Þetta á við um umsækjendur sem voru búsettir í öðru EES-landi og eru búsettir á Íslandi. Fyrir þessa einstaklinga annast TR um móttöku umsókna og almenna milligöngu vegna lífeyrisumsókna erlendis.

Einstaklingar sem eru að fá greitt miðað við lægra búsetuhlutfall en 100% geta óskað eftir upplýsingum hjá TR um hvernig búsetuhlutfallið er reiknað út og skýringar á því hvers vegna það er ekki hærra og beðið um leiðbeiningar.

Ég fæ endurhæfingarlífeyri. Hef ég sömu réttindi og þau sem fá örorkulífeyri?

Þú greiðir sama gjald fyrir heilbrigðisþjónustu og örorkulífeyristakar (reglugerð nr. 1551/2023).

Hins vegar er ekki gefið út kort sambærilegt við örorkukortið til að framvísa hjá fyrirtækjum sem veita öryrkjum afslátt.

» Endurhæfingarlífeyrir | Ísland.is

Hefur arfur áhrif á útreikning örorkulífeyris?

Á ég rétt á afslætti af fasteignagjöldum?

Sum sveitarfélög veita fólki sem sem lifa af örorkulífeyri afslátt af  fasteignagjöldum. Fjárhæð afsláttar er misjöfn sem og reglur viðkomandi sveitarfélags um tekjumörk umsækjenda.

» Afsláttur af fasteignaskatti | Hafnarfjörður (hafnarfjordur.is)

» Afsláttur lífeyrisþega af fasteignagjöldum | Reykjavik

» Gjaldskrá 2024 | Upplýsingavefur sveitarfélagsins Reykjanesbæjar (reykjanesbaer.is)

Útvegar ÖBÍ húsnæði?

Ég hef þurft að greiða mikið í lyf og lækniskostnað undanfarið þrátt fyrir greiðsluþáttöku Sjúkratrygginga Íslands. Hvað er til ráða?

Það er hægt að sækja um ívilnun (lækkun tekjuskattsstofns) hjá Skattinum, m.a. vegna veikinda, slysa og ellihrörleika og láta fylgja með reikninga og kvittanir og læknisvottorð. Bæði er hægt að sækja um samhliða framtalsgerð og einnig seinna (jafnvel nokkrum árum seinna) með því að nota eyðublað hjá Skattinum.

Lífeyristakar geta einnig sótt um uppbót á lífeyri hjá TR, sem reyndar fæstir eru að fá sökum þess hversu lág tekjumörkin eru. Það þarf einungis að fylla út umsókn, en enginn fylgigögn. TR fær upplýsingar um lyfjakostnað í gegnum SÍ.

„Almennur venjulegur kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu og lyfja telst að jafnaði geta numið samtals 170.000 kr. á ári hjá hverjum og einum en 110.000 kr. í tilviki aldraðra og öryrkja.“

» Lækkun (ívilnun) | Skatturinn – skattar og gjöld

» Viðmiðunarreglur ríkisskattstjóra um ákvörðun á lækkun á skattstofnum (ívilnun) við álagningu opinberra gjalda á árinu 2025

» Greiðsluþátttökukerfi – hvað þarf að borga fyrir heilbrigðisþjónustu? | Ísland.is (island.is)

Mun lífeyrir frá TR lækka ef ég skrái mig í háskólanám?

Er ráðgjöf ÖBÍ ókeypis?

Já. Á skrifstofu ÖBÍ býðst fötluðu fólki og aðstandendum þeirra frí ráðgjöf félagsráðgjafa og lögfræðinga um réttindamál.

» Ráðgjöf – ÖBI (obi.is)

» Sveitarfélögin bjóða einnig upp á félagslega ráðgjöf og veita upplýsingar og leiðbeiningar um félagsleg réttindamál.

Ég þarfnast aðstoðar til að fá yfirsýn yfir fjármál mín og skuldir. Hvert á ég að leita til fá fjármálaráðgjöf?

„Umboðsmaður skuldara veitir einstaklingum ókeypis aðstoð við að ná yfirsýn yfir fjármál sín og leita leiða til lausna á fjárhagsvanda.“

» Ráðgjöf | Umboðsmaður skuldara (ums.is)

„Hagsmunasamtök heimilanna veita félagsmönnum óháða ráðgjöf …“

» Óháð ráðgjafarþjónusta (heimilin.is)

Frítt er í sundlaugar á höfuðborgarsvæðinu fyrir öll sem fá örorkulífeyri. Það sama á við um aðstoðarmanneskju. Aðeins þarf að framvísa í afgreiðslu » örorkuskírteini frá TR

» Um aðgengi að sundlaugum (sjalfsbjorg.is)

Skuld hjá Tryggingastofnun

Heimild er til að fella niður uppgjörskröfur og er sú heimild háð því skilyrði að sérstakar aðstæður séu fyrir hendi. Við mat á því hvað teljist sérstakar aðstæður er einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Það sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.

» Umsókn um niðurfellingu ofgreiðslukröfu TR eða í gegnum mínar síður.

Hægt er að semja um endurgreiðslu á ofgreiðslukröfum frá TR með greiðsludreifingu. Lágmarksendurgreiðsla er kr. 3.000 á mánuði. Að jafnaði er ekki dreift til lengri tíma heldur en 36 mánaða. Hægt er óska eftir lengri tíma sem er háð því skilyrði að rökstyðja þarf að alveg sérstakar aðstæður séu fyrir hendi.

» Greiða skuld við Tryggingastofnun | Ísland.is (island.is)

» Innheimta á skuld | Tryggingastofnun (island.is)

Hægt er að senda beiðni um nýja greiðsludreifingu á Mínum síðum TR  eða með því að hafa samband á innheimta@tr.is

Hvað er hægt að gera til að lækka ofgreiðslukröfur TR vegna eingreiðslna lífeyrissjóða?

Við árlegt uppgjör og endurreikning fær hópur örorkulífeyrisþega ofgreiðslukröfu frá TR vegna eingreiðslu úr lífeyrissjóði. Eingreiðslur lífeyrissjóða ná í ófáum tilvikum marga mánuði og jafnvel nokkur ár aftur í tímann. Ofgreiðslukröfurnar geta numið háum upphæðum og komið mjög illa við lífeyrisþega í þessari stöðu. En hvað er til ráða?

Að semja um almennar skuldir

Hvert á ég að leita til að fá niðurgreiddan tannlæknakostnað?

Fáir þú lífeyri frá TR þá greiða Sjúkratryggingar 75% af tannviðgerðum. Tannlæknirinn sér um samskiptin við Sjúkratryggingar.

»  Tannlækningar | (island.is)

Áður en tannviðgerð hefst þá á tannlæknirinn að upplýsa þig áður um kostnaðinn.

»  Greiðsluþátttaka vegna tannlækninga | (island.is)

Hvert leita ég til að fá útfararstyrk?

Hafi sá látni verið í stéttarfélagi þá veita flest félögin aðstandendum dánarbætur og/eða styrki til útfarar hins látna.

» VR stéttarfélag | Dánarbætur

» BHM | Sjúkrasjóður 

» BSRB | Úthlutunarreglur (nr. 8) Dánarbætur

» Efling stéttarfélag | Dánarbætur

Sveitarfélögin veita aðstandendum útfararstyrki ef dánarbúið getur ekki staðið að kostnaði við útför þess látna.

» Fjárhagsaðstoð | Kópavogsbær

» Útfararstyrkur | Reykjavik

» Útfararstyrkur | Reykjanesbær

Hvernig sæki ég um örorkulífeyri?

Hvenær tekur nýtt kerfi við?

» Breytingarnar munu taka gildi 1. september 2025. 

» Örorkumöt sem verða í gildi 31. ágúst 2025 (deginum áður en nýtt kerfi verður tekið í notkun) halda gildi sínu.

Hvað þýðir hið breytta greiðslukerfi fyrir mig? Mun lífeyrir minn hækka?

Ég fæ greidda aldursviðbót, mun ég fá hana greidda áfram í breyttu örorkulífeyriskerfi?

Ef þú fékkst fyrsta mat á aldrinum 18-43 ára og ert að fá örorku- eða hlutaörorkulífeyri þá getur þú fengið greidda aldursviðbót. Hámarksfjárhæð aldursviðbótar, 30.000 kr. miðast við fyrsta mat á aldrinum 18-24 ára.

Aldursviðbót lækkar um 5% fyrir hvert ár eftir það. Einstaklingur sem fær fyrsta mat 25 ára fær því 95% af aldursviðbót.

Aldursviðbót verður ekki greidd með sjúkra og endurhæfingargreiðslum.

Hvað er virknisstyrkur?

Virknistyrkur er styrkur sem fólk á hlutaörorkulífeyri á rétt á meðan á atvinnuleit stendur. Einstaklingar sem metnir verða með 26-50% virkni á vinnumarkaði skv. samþættu sérfræðimati munu fá hlutaörorkulífeyri og munu þurfa að finna hlutastarf til að auka framfærslugetu sína.

Virknisstyrkur getur numið 68.400 kr. á mánuði (fyrir skatt). Hægt er að fá virknisstyrk greiddan í allt að 24 mánuði. Ef fólk hefur ekki fengið atvinnu við hæfi á 24 mánuðum, getur það óskað eftir nýju samþættu sérfræðimati og eiga möguleika á að hefja nýtt 24 mánaða tímabil með virknistyrk.

Hvað er hlutaörorka / hlutaörorkulífeyrir?

Hlutaörorkulífeyrir er nýr greiðsluflokkur sem kemur til framkvæmda við gildistöku laganna 1. september 2025. Á sama tíma fellur úr lögunum örorkustyrkur sem hingað til fólk sem metið er með 50-74% örorku á rétt á.

Réttur til hlutaörorkulífeyris er bundinn því skilyrði að geta umsækjanda til virkni á vinnumarkaði samkvæmt samþættu sérfræðimati sé metin 26–50% vegna langvarandi eða alvarlegs heilsubrests eða fötlunar. Upphæð hlutaörorku er 82% af fullum örorkulífeyri.

• Þau sem fá greiddan hlutaörorkulífeyri hafa sérstakt frítekjumark upp að 250.000 kr. auk hins almenna frítekjumarks sem er 100.000 kr. og því samanlagt 350.000 kr. frítekjumark.
• Þau sem fá hlutaörorkulífeyri og eru ekki með atvinnu geta fengið greiddan virknistyrk ef þau eru í virkri atvinnuleit sem nemur mismuninum á fullum örorkulífeyri og hlutaörorkulífeyri.

Samkvæmt stjórnvöldum er tilgangur hlutaörorkulífeyris að bæta hlutaðeigandi það upp að hann getur ekki aflað sér tekna með fullri þátttöku á vinnumarkaði. Hlutaörorkulífeyri sé því í senn ætlað að veita fólki í þessari stöðu fjárhagslegan stuðning sem nemur 82% af örorkulífeyri en um leið fela í sér hvata til atvinnuþátttöku með frítekjumörkum vegna atvinnutekna.

Þarf ég að fara út á vinnumarkaðinn í breyttu kerfi?

Engum ber skylda til að fara út á vinnumarkaðinn en markmið ríkisstjórnarinnar með hinum nýsamþykktu lögum er m.a. að búa til hvata fyrir fólk með skerta starfgetu til að vera virk á vinnumarkaði. Það mun velta á því hver niðurstaða samþætts sérfræðimats í máli hvers einstaklings verður hvaða áhrif það hefur að velja að vera ekki virkur á atvinnumarkaði.

Einstaklingar sem gangast undir samþætt séfræðimat og verða metnir með 26-50% getu til virkni á vinnumarkaði eiga rétt á hlutaörorkulífeyri sem er 82% af upphæð fulls örorkulífeyris. Til að fá greiddan virknisstyrk sem nemur þeirri upphæð sem vantar uppá til að fá fullan örorkulífeyri er gerð krafa um að viðkomandi sé í virkri atvinnuleit.

Hvað ef ég finn ekki starf við hæfi?

Ef þú finnur ekki starf við hæfi getur þú fengið sérstakan einstaklingsmiðaðan stuðning hjá Vinnumálastofnun við að leita að starfi. Ef þú ert metinn með 26-50% getu til virkni á vinnumarkaði samkvæmt samþættu sérfræðimati munt þú eiga rétt á að fá greiddan hlutaörorkulífeyri sem er 82% af fullum örorkulífeyri. Ef þú ert í virkri atvinnuleit átt þú rétt á að fá greiddan virknistyrk sem nemur því sem vantar uppá til að fá fullan örorkulífeyri. Virknistyrkur getur verið greiddur í allt að 24 mánuði og hægt verður að óska eftir nýju samþættu sérfræðimati ef ekki tekst að fá starf við hæfi og hefja nýtt 24 mánaða tímabil með virknistyrk.

Verð ég að þiggja hvaða starf sem mér er boðið?

Í hinum nýsamþykktu lögum eru ákvæði um aðstæður sem geta gert það af verkum að greiðsla virknistyrks fellur niður. Að vera í virkri atvinnuleit er skilyrði fyrir því að fá greiddan virknistyrk.

Ef þú ert í virkri atvinnuleit og hafnar starfi sem þér sannanlega býðst eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. tvo mánuði frá því þú sóttir um að fá greiddan virknistyrk fellur virknistyrkurinn niður næstu tvo mánuði.

Hið sama á við ef þú hafnar atvinnuviðtali sem þér sannanlega býðst, sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar, hafnar þátttöku í vinnumarkaðsúrræðum eða lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um það sem kann að hafa áhrif á greiðslu virknistyrks til þín. Virknistyrkur fellur niður til lengri tíma verði endurtekning á framangreindu.

Rétt er að taka fram að ÖBÍ gagnrýndi þessi ákvæði harðlega við meðferð málsins á Alþingi. ÖBÍ beitti sér fyrir breytingum sem að nokkru fengust samþykktar og mun ÖBÍ beita sér áfram fyrir frekari umbótum.

Þær breytingar sem samþykktar voru fela m.a. í sér að þrátt fyrir framangreint fellur virknistyrkurinn ekki niður hafi réttlætanlegar ástæður verið fyrir því að starfi, atvinnuviðtali eða þátttöku í vinnumarkaðsúrræði var hafnað eða að atvinnuviðtali var ekki sinnt án ástæðulausrar tafa eða látið hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um það sem kann að hafa áhrif á greiðslu virknistyrks til viðkomandi.

Við mat á því hvort réttlætanlegar ástæður hafi verið fyrir hendi skal Vinnumálastofnun líta til aldurs atvinnuleitanda, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima.

Enn fremur skal Vinnumálastofnun líta til heimilisaðstæðna atvinnuleitanda þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu. Þá er skal stofnunin taka tillit til aðstæðna atvinnuleitanda sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar getu til virkni á vinnumarkaði samkvæmt samþættu sérfræðimati eða vottorði sérfræðilæknis.

Get ég verið með atvinnutekjur og fengið greiddan virknistyrk?

Ef atvinnuleit þín ber árangur munt þú ekki lengur fá greiddan virknistyrk. Ef einstaklingur sinnir tilfallandi vinnu meðan hann er í atvinnuleit og þiggur virknisstyrk, skerðist virknisstyrkurinn um þann dag sem viðkomandi vinnur, óháð tekjum. Ef 30 dagar eru í mánuði, reiknast hver dagur á 2,280 kr. (68,400/30=2,280). Ef viðkomandi vinnur tvo daga í júní sem er 30 daga mánuður, fær hann 63,440 kr. Hann missir virkisstyrk fyrir tvo daga, samtals 4.560 kr. en á móti heldur hann tekjum sínum sem hann fékk fyrir þessa tveggja daga vinnu

Get ég fengið aðstoð við að finna starf ef ég fæ hlutaörorkulífeyri?

Já. Þau sem fá hlutaörorkulífeyri munu fá sérstaka einstaklingsmiðaðan stuðning frá Vinnumálastofnun við atvinnuleit. Sérstökum atvinnulífstenglum verður fjölgað hjá Vinnumálastofnun til að aðstoða fólk með hlutaörorku við að finna vinnu.

Verða gerðar breytingar á barnalífeyri með breyttu greiðslukerfi?

Engar breytingar voru gerðar á barnalífeyri með hinu breytta greiðslukerfi. 

Mun fyrri búseta mín erlendis hafa áhrif á greiðslur mínar?

Ekki voru gerðar breytingar varðandi áhrif búsetu erlendis á greiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar. Sem fyrr munu greiðslur örorkulífeyrir því skerðast í hlutfalli við búsetu á Íslandi fyrir fyrsta mat (búsetuhlutfall). Fullt búsetuhlutfall miðast við 40 ára búsetu á Íslandi á aldrinum 16-67 ára.

Ég bý erlendis og fæ örorkulífeyri frá Tryggingastofnun. Munu verða breytingar á greiðslur til mín við lagabreytinguna 1. september 2025?

• Ef þú hefur gildandi örorkumat hinn 31. ágúst 2025 (deginum áður en nýtt kerfi verður tekið í notkun) getur þú haldið því mati varanlega.
• Ef þú varst að fá greiðslur úr tveimur greiðsluflokkum, n.t.t örorkulífeyri og tekjutryggingu, þá mun í stað þeirra koma einn greiðsluflokkur, örorkulífeyrir.
• Ef þú fékkst fyrsta örorkumat fyrir 44 ára aldur munt þú einnig fá greidda aldursviðbót .

Nýr greiðsluflokkur, örorkulífeyrir, að fjárhæð 380.000 kr. er tilkominn með sameiningu þriggja greiðsluflokka (örorkulífeyri, tekjutrygging og framfærsluuppbót). Framfærsluuppbótin er ekki greidd til örorkulífeyristaka búsettra erlendis. Við sameiningu greiðsluflokka munu því greiðslur til örorkulífeyristaka búsettra erlendis (innan EES-svæðisins) almennt hækka.

Ég fæ greidda heimilisuppbót. Mun ég fá hana greidda áfram í breyttu örorkulífeyriskerfi?

Ef þú ert einhleyp/ur og býrð ekki með öðrum fullorðnum einstaklingi getur þú átt rétt á heimilisuppbót.

Foreldrar ungmenna á aldrinum 18-25 ára geta átt rétt á heimilisuppbót ef ungmenni, sem er heimilismaður, er í námi eða starfsnámi.

Upphæð heimilisuppbótar í breyttu kerfi verður 63.000 kr.

Hvað er samþætt sérfræðimat?

Samþætt sérfræðimat er heildrænt mat á getu einstaklinga til virkni á vinnumarkaði og er á ábyrgð Tryggingastofnunar. Með breyttu kerfi mun samþætt sérfræðimat leysa núverandi örorkumat af hólmi.

Í núverandi kerfi metur tryggingayfirlæknir örorku þeirra sem sækja um örorkulífeyri til Tryggingastofnunar í ljósi líkamlegrar og andlegrar færniskerðingar þeirra samkvæmt staðli sem er byggður á læknisfræðilega viðurkenndum sjúkdómum eða fötlun.

Samþætt sérfræðimat er staðlað mat og byggir á ICF, alþjóðlegu flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu. Samkvæmt flokkunarkerfinu er færni afleiðing af samspili heilsufars og aðstæðna einstaklingsins. Þegar geta til virkni á vinnumarkaði verður metin verður þar af leiðandi, auk heilsufarsþátta, litið til færni til athafna og þátttöku, umhverfisþátta og að lokum einstaklingsbundinna þátta. Með umhverfisþáttum er t.d. átt við hjálpartæki, stuðning, tengsl, viðhorf og möguleika á vinnumarkaði. Að matinu mun koma þverfaglegur hópur sérfræðinga, þ.m.t. læknar, sjúkra- og iðjuþjálfarar, félagsráðgjafar, sálfræðingar og þroskaþjálfar.

Samþætt sérfræðimat mun byggja á gögnum um heilsufarsþætti og endurhæfingu einstaklingsins, viðtali hans við viðeigandi sérfræðinga (s.s. sjúkraþjálfara, lækni, sálfræðing, iðjuþjálfarar) nema það sé bersýnilega óþarft, og mati einstaklingsins sjálfs og upplifun hans á aðstæðum sínum, þar á meðal heilsu sinni og væntingum. Við framkvæmd matsins verður haft að leiðarljósi að íþyngja einstaklingum ekki að óþörfu. Það ber að taka fram að vinnu við samþætt sérfræðimat er enni í gangi og hvað endanlega mun felast í matinu liggur ekki fyrir.

Samþætt sérfræðimat geta gefið þrjár niðurstöður.

1. Minna en 25% geta til virkni á vinnumarkaði = Réttur til örorkulífeyris.
2. Geta til virkni á vinnumarkaði er metin 26-50%= Réttur til hlutaörorkulífeyris og virknisstyrks.
3. Meira en 50% geta til virkni á vinnumarkaði = Ekki réttur til framfærslustuðnings úr almannatryggingum.

Þarf ég að fara í samþætt sérfræðimat?

Ef þú ert með gildandi örorkumat 31. ágúst 2025 (deginum áður en nýtt kerfi verður tekið í notkun) getur þú valið að halda því mati varanlega. Ef þú munt telja þörf á að fara í nýtt mat, hvenær sem er, getur þú óskað eftir að gangast undir samþætt sérfræðimat og fellur þá eldra mat úr gildi.
Ef samþætt sérfræðimat er bersýnilega óþarft að mati Tryggingarstofnunar er stofnuninni heimilt að víkja frá skilyrði um að slíkt mat fari fram.

Hvernig sæki ég um samþætt sérfræðimat?

Tryggingastofnun ber ábyrgð á gerð samþætts sérfræðimats. Samþætt sérfræðimat er grundvöllur fyrir greiðslum örorkulífeyris og hlutaörorkulífeyris og sótt er um slíkar greiðslur hjá Tryggingastofnun.

Ég fæ greiddan endurhæfingalífeyri? Verður einhver breyting á fyrirkomulagi endurhæfingarlífeyris?

Með breyttu kerfi koma endurhæfingargreiðslur í stað endurhæfingarlífeyris.

Kerfisbreytingunni er ætlað að tryggja að endurhæfingargreiðslur verði samfelldar greiðslur meðan á endurhæfingu stendur, í allt að 5 ár.

Ef um er að ræða einstakling í mjög viðkvæmri stöðu, sem þarfnast frekari meðferðar og endurhæfingar er hægt að framlengja greiðslurnar um 2 ár.  Á meðan beðið er eftir að endurhæfing geti hafist á kerfisbreytingin að tryggja samfellu í greiðslum.

Að auki getur greiðslutaki viðhaldið endurhæfingagreiðslum í allt að þrjá mánuði ef viðkomandi er skráður í atvinnuleit.

Eins og áður er skilyrði fyrir greiðslunum að umsækjandi eigi ekki rétt eða hafi fullnýtt veikindarétt sinn hjá vinnuveitenda og einnig fullnýtt greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélagi.

Fyrir hverja eru sjúkra- og endurhæfingargreiðslur?

Sjúkra- og endurhæfingargreiðslur eru fyrir einstaklinga á aldrinum 18 til 66 ára, búsetta og tryggða hér á landi, sem eru með langvarandi og alvarlegan heilsubrest eða fötlun.

Forsenda fyrir greiðslunum er að  heilsubrestur sé afleiðing af sjúkdómi, slysi eða áfalli. Þá skal miða við að heilsubrestur eða fötlun valdi því að umsækjandi geti hvorki stundað vinnu né nám. Þó getur nám eða vinna verið hluti af endurhæfingaráætlun.

Hægt er að greiða sjúkra- og endurhæfingargreiðslur ef umsækjandi bíður eftir að fá viðurkennda meðferð eða eftir að endurhæfing geti hafist. Á það einnig við ef heilsubrestur kemur í veg fyrir að meðferð eða endurhæfing geti hafist.

Hvað ef ég er of veik/veikur til að fara í endurhæfingu?

Þá gætir þú átt rétt á sjúkragreiðslum sem eru ætlaðar einstaklingum sem eru að bíða eftir að meðferð eða endurhæfing hefjist, eða teljast enn ófærir um að taka þátt í meðferð eða endurhæfingu.

Sama á við ef heilsubrestur, slys eða áfall koma í veg fyrir að meðferð eða endurhæfing geti hafist. Forsenda fyrir slíkum greiðslum er að heilsubrestur umsækjanda sé afleiðing sjúkdóms, slyss eða áfalls og staðfesting á meðferð eða endurhæfingaráætlun liggi fyrir frá þjónustuaðila.

Ég er með tímabundið örorkumat í dag. Mun ég þurfa að fara í endurmat í breyttu örorkulífeyriskerfi?

Ef þú hefur gildandi örorkumat 31. ágúst 2025 (deginum áður en nýtt kerfi verður tekið í notkun) getur þú haldið því mati varanlega. Ef þú munt telja þörf á að fara í nýtt mat, hvenær sem er, getur þú óskað eftir að gangast undir samþætt sérfræðimat og fellur þá eldra mat úr gildi.