ÖBÍ réttindasamtök leggja mikla áherslu á að koma sínum áherslum og sjónarmiðum á framfæri við almenning. Þetta er gert með því að nýta fjölmiðla, samfélagsmiðla, innsendar greinar, auglýsingar og eigin vefsíðu.

Hvað varðar auglýsingar vöktu mesta athygli auglýsingaherferðirnar um Verðbólgudrauginn annars vegar og Spurning um réttindi hins vegar. Fyrri herferðin var unnin í samstarfi við BIEN, en síðarnefnda herferðin var sett fram í formi spurningaleiks og unnin í samstarfi við ENNEMM. Einnig var birtur nokkur fjöldi auglýsinga í samstarfi við ENNEMM, þá einna helst í tengslum við viðburði. Má þar til dæmis nefna alþjóðadag fatlaðs fólks 3. desember.

ÖBÍ er áfram mjög sýnilegt á samfélagsmiðlum og hefur mikil áhersla verið lögð á stöðugt flæði efnis inn á miðla ÖBÍ á starfsárinu. Þar birtast fréttatilkynningar, hlekkir á fréttir, skýringarefni, mannlífsefni, ljósmyndir, myndbönd og margt fleira.

Sérstök áhersla hefur verið lögð á gerð stuttra myndbanda fyrir samfélagsmiðla á starfsárinu og hafa þau vakið umtalsverða athygli. Umfjöllunarefnið er mismunandi, allt frá kjarnamálefnum ÖBÍ yfir í staka viðburði.

Alls höfðu þessi myndbönd safnað ríflega 72.600 áhorfum í ágúst. Þar af 49.900 á Facebook, 8.000 á Instagram og 14.700 á TikTok. Öll myndböndin eru textuð. Til stendur að auka framleiðslu myndbanda sem þessara á næsta starfsári.

Facebook, sá miðill sem er sennilega mest notaður á Íslandi, er hryggjarstykkið í samfélagsmiðlabirtingum ÖBÍ. Birtingar á Facebook náðu til fleiri en 240.000 notenda á tímabilinu og 136.000 á Instagram. Til samanburðar náðu birtingar til 102.000 notenda á Facebook á starfsárinu á undan og 16.000 á Instagram. Aukningin skýrist af auknu og bættu efni, fjölgun fylgjenda og kostuðum færslum.

Fylgjendum heldur ótt áfram að fjölga á samfélagsmiðlum ÖBÍ. Í fyrsta sinn eru fylgjendur á Facebook orðnir fleiri en 10.000 og er það fagnaðarefni. Fylgjendum á Instagram fjölgaði um ríflega 30% og á TikTok var fjölgunin meira en tíföld.

Lögfræðingar og ráðgjafar ÖBÍ réttindasamtaka veita fötluðu fólki ráðgjöf því að kostnaðarlausu. Mikil þörf er á þessari þjónustu sem var vel nýtt á starfsárinu. Vikuleg símaráðgjöf á fimmtudögum hefur verið starfrækt frá áramótum 2023 og gefist mjög vel. Auk þess geta einstaklingar pantað viðtal við ráðgjafa.

Ástæður að baki málanna eru í grunninn þær sömu og fyrri ár: Réttindi fólks til framfærslu eru brotin sem og önnur mannréttindi eða þá ekki virt af stjórnsýslunni: ríki, sveitarfélögum og stofnunum.

Lífeyrisréttindi og synjanir

Helstu brotalamirnar varða lífeyrisréttindi frá TR og þá helst synjanir um örorkumat og endurhæfingarlífeyri. Skortur er á viðeigandi endurhæfingarúrræðum og fjöldi fólks leitar til ráðgjafa ÖBÍ vegna synjana um örorkumat hjá TR á þeim forsendum að endurhæfing sé ekki fullreynd. Í mörgum þeirra mála sem koma inn á borð ráðgjafa hefur TR ekki sinnt leiðbeiningarskyldu stjórnsýsluréttar sem skyldi.

Kröfur frá TR vegna eingreiðslna

Fjöldi einstaklinga hefur leitað eftir ráðgjöf vegna krafna frá TR sem eru tilkomnar vegna eingreiðslna frá lífeyrissjóðum. Um er að ræða afturvirkar greiðslur og geta kröfurnar verið mjög íþyngjandi. Einungis lítill hluti eingreiðslunnar stendur eftir þegar búið er að draga frá staðgreiðslu og kröfur vegna tekjuskerðinga.

Það sem einkenndi tímabilið eins og árin tvö á undan var meðal annars mikil verðbólga og háir vextir. Það hefur þau áhrif að vextir og verðbætur verða umfram áætlanir greiðslutaka hjá TR og aukning verður á endurgreiðslukröfum. Einnig hefur aukist að leitað sé ráðgjafar vegna bréfa frá TR þar sem stofnunin telur að grunur sé um búsetu erlendis.

Vöntun á búsetuúrræðum og vanræktar skyldur

Ráðgjafar hafa veitt aðstoð í mörgum málum sem snúa að vöntun á búsetuúrræðum, auknu húsnæðisleysi og stuðningi frá sveitarfélögum. Einnig er vert að nefna önnur mál er varða lögbundna þjónustu ríkis og sveitarfélaga sem ekki er virt, til að mynda skort á heilbrigðisþjónustu, aðgengi að hjálpartækjum, heimaþjónustu, stuðningsþjónustu, heimahjúkrun, NPA, akstursþjónustu og aðstoð við fötluð börn í grunnskólum.

Einstaklingar sem leita til ÖBÍ vegna langrar viðveru á biðlista eftir húsnæði og/eða búsetuúrræðum á vegum sveitarfélaga fá ekki upplýsingar um stöðu sína á biðlista. Staðan er á skjön við dómafordæmi um að sveitarfélögum beri að upplýsa umsækjendur um stöðu á biðlista sé þess óskað.

Í apríl 2024 voru samþykktar á Alþingi breytingar á örorkulífeyriskerfi almannatrygginga og tóku þær gildi 1. september 2025. Fjölmargir hafa haft samband við ráðgjafa ÖBÍ með spurningar er tengjast breyttu kerfi.

Hagsmunagæsla fatlaðs fólks af erlendum uppruna

ÖBÍ veitir fötluðu fólki á Íslandi þjónustu óháð uppruna og óháð því á hvaða grundvelli það dvelur á landinu. Við veitingu einstaklingsráðgjafar ÖBÍ hefur verið lögð áhersla á að hún sé aðgengileg öllu fötluðu fólki óháð uppruna. Gerður hefur verið samningur um aðgang að símatúlkun á flestum tungumálum. Þá hefur þekking á málefnum og réttindum fólks af erlendum uppruna verið bætt til muna.

Líkt og fyrri ár beitti ÖBÍ sér fyrir réttindum fatlaðra umsækjenda um alþjóðlega vernd. Tvö mál sem ÖBÍ lét sig varða voru áberandi í fjölmiðlum, annars vegar mál Yazans Tamimi, ellefu ára drengs með Duchenne vöðvarýrnunarsjúkdóm sem endursenda átti frá Íslandi til Spánar. Hins vegar mál þriggja ára gamallar stúlku frá Venesúela að nafni Emma Alessandra Reyes Portillo sem senda átti til baka þrátt fyrir að hafa ekki gengist undir fyrirhugaða aðgerð sem læknar töldu henni nauðsynlega. Gögn sem lágu fyrir í málunum tveimur bentu sterklega til þess að flutningur þeirra frá landinu myndi hafa slæm áhrif á heilsu þeirra og lífslíkur. Í báðum tilvikum fór svo að ekki varð af flutningi þeirra af landi brott.

Undanfarið hefur neikvæð umræða í garð fólks af erlendum uppruna færst í aukana á Íslandi. Mikilvægt er að ÖBÍ haldi því á lofti að allt fatlað fólk óháð uppruna nýtur til jafns verndar samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Umræða sem etur saman viðkvæmum hópum vegna ólíks uppruna einstaklinga á ekki rétt á sér.

ÖBÍ leggur árlega fjölmörgum samtökum, verkefnum og einstaklingum lið með fjárframlagi. Samtökin styðja þannig meðal annars rannsóknir, réttindabaráttu, framfarir á málefnasviðinu, nám og velferð fatlaðs fólks. Á árinu 2024 námu styrkirnir alls um 537 milljónum króna.

Námsstyrkir

Markmiðið með námsstyrkjum ÖBÍ réttindasamtaka er að styrkja örorkulífeyristaka og einstaklinga á endurhæfingarlífeyri til formlegs náms sem greitt getur götu þess til atvinnu, sjálfstæðis og þátttöku.

Nýjar úthlutunarreglur tóku gildi á árinu, en námsstyrkir ÖBÍ byggja á þeim grunni sem lagður var með Námssjóði Sigríðar Jónsdóttur. Auglýst er eftir umsóknum um námsstyrki á heimasíðu ÖBÍ og á samfélagsmiðlum og fer úthlutun fram að hausti. Er styrkjunum ætlað að koma til móts við námskostnað, svo sem skráningar- og þátttökugjöld. Aðeins er styrkt til eins námskeiðs, annar eða námsárs í senn. Umsækjendum er frjálst að sækja um oftar en einu sinni haldi þeir námi áfram, að því tilskyldu að um framvindu sé að ræða.  Styrkupphæðir eru ákvarðaðar í hvert sinn í samræmi við umsóknir og fjárheimildir.

Verkefnastyrkir

ÖBÍ réttindasamtök veita árlega styrki í verkefni sem tengjast hagsmunum fatlaðs fólks og eru í samræmi við markmið og stefnu samtakanna. ÖBÍ hefur úthlutað 65,5 milljónum króna í styrki til samtals 49 verkefna á starfsárinu. Alls sóttu 73 um verkefnastyrk og var því meiri en helmingur umsækjenda styrktur.

Styrkir til aðildarfélaga

ÖBÍ veitir aðildarfélögum sínum rekstrarstyrki árlega að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Styrkirnir eru ætlaðir til stuðnings við reglulega starfsemi og rekstur félaganna. Alls sóttu 36 félög um styrki árið 2025 og nam heildarúthlutun 148.884.619 kr.

Innra starf ÖBÍ er sterkt og blómlegt. Skipulag innra starfs skiptir verulegu máli í jafnstórum samtökum og ÖBÍ þannig að raddir ólíkra hópa og einstaklinga fái hljómgrunn. Þar leika málefnahópar samtakanna og UngÖBÍ stórt hlutverk.

Stjórn fer með æðsta vald í málefnum ÖBÍ á milli aðalfunda og hefur það meginhlutverk að framfylgja lögum og stefnu bandalagsins. Framkvæmdaráð afgreiðir mál milli stjórnarfunda og leggur meiriháttar mál í hendur stjórnar. Á starfsárinu voru haldnir 12 stjórnarfundir og 11 fundir framkvæmdaráðs.

Öflugur hópur leggur baráttunni lið með þátttöku í fjölbreyttum nefndum og ráðum fyrir hönd ÖBÍ. Innan ÖBÍ eru starfræktar kjörnefnd, laganefnd og siðanefnd auk skoðunarmanna reikninga, dómnefnd Hvatningarverðlauna ÖBÍ og úthlutunarnefnd námssjóðs. Sömuleiðis á ÖBÍ fulltrúa í fjölda ráða og nefnda á vegum ríkis og sveitarfélaga og í stjórnum fyrirtækja. Sjá: Fulltrúar í stjórn og nefndum – ÖBI

Vinnustaðurinn ÖBÍ

Öflugt fólk í innra og ytra starfi ÖBÍ er og verður lykillinn að árangri og er markvisst unnið að því að viðhalda kraftmiklu og faglegu samfélagi innan samtakanna.

Skrifstofa ÖBÍ réttindasamtaka er í Mannréttindahúsinu og er það miðpunktur daglegrar starfsemi samtakanna. ÖBÍ leggur ríka áherslu á að vera vinnustaður þar sem allir njóta virðingar, jafnréttis og viðeigandi aðlögunar. Jafnframt að samskipti séu opin og uppbyggileg og sameiginlega vinni fjölbreyttur hópur starfsfólks að því að skapa sterka liðsheild og góðan starfsanda þar sem áskorunum er mætt af hugrekki og ábyrgð, en ekki síður samheldni og gleði.

Áhersla er lögð á að fá til starfa hæft fólk sem tilbúið er að vinna sem hluti af liðsheild og í anda jafnræðis – jafnframt að því sé búið jákvætt, öruggt og hvetjandi vinnuumhverfi. Teymisfyrirkomulag er við lýði og hefur gefið góða raun. Teymin vinna að stefnu ÖBÍ á tilteknum sviðum; dómsmála, málefnastarfs, ráðgjafar, umsagna og stoðþjónustu. Teymisstjórar heyra undir framkvæmdastjóra, en hafa málefnatengt samráð við forystu samtakanna eftir því sem við á. Vikulegir starfsmannafundir leggja grunn að góðu upplýsingaflæði, ásamt markvissri endurgjöf í gegnum starfsmannasamtöl og stöðufundi. Boðið er upp á hlutastörf og sveigjanlegan vinnutíma, þá var og tekinn upp svokallaður betri vinnutími á árinu og hefur sú ráðstöfun gefið góða raun. Hugað er að fræðslu og heilsueflingu þar sem stutt er við andlega og líkamlega heilsu.

Lögð hefur verið áhersla á að bjóða starfsnema velkomna – og nú úr náminu Færni á vinnumarkaði, um 11 vikna skeið var að ræða á vormánuðum. Þá fór starfsmannahópurinn í heimsóknir til samstarfsaðila og kynnti sér starfsemi þeirra. Er þetta hluti af því að styrkja samstarf og samtal milli aðila.

Eftirtaldir starfsmenn störfuðu á skrifstofu bandalagsins í ágúst 2025: Andrea Valgeirsdóttir, Ágústa Dröfn Guðmundsdóttir, Guðjón Sigurðsson, Gunnar Alexander Ólafsson, Jóhanna Gunnarsdóttir, Kjartan Þór Ingason, Kristín Margrét Bjarnadóttir, Margrét Ögn Rafnsdóttir, Rósa María Hjörvar, Rúnar Björn Herrera Þorkelsson, Sigurður Árnason, Sigríður Hanna Ingólfsdóttir, Stefán Vilbergsson, Sunna Elvira Þorkelsdóttir, Þórgnýr Einar Albertsson og Þórný Björk Jakobsdóttir. Alma Ýr Ingólfsdóttir er formaður ÖBÍ, Vilhjálmur Hjálmarsson varaformaður og Eva Þengilsdóttir framkvæmdastjóri.

Formannafundir

Haldnir voru tveir formannafundir á starfsárinu. Sá fyrri þann 13. september 2024 þar sem fulltrúi frá utanríkisráðuneytinu hélt fróðlegan fyrirlestur um þróunarsamvinnu. Var meðal annars farið yfir möguleika á styrkjum til félagasamtaka vegna verkefna í þróunarsamvinnu. Sömuleiðis fór lögfræðingur á skrifstofu ÖBÍ yfir ráðgjöf og hagsmunagæslu í þágu fatlaðs fólks af erlendum uppruna og fulltrúi frá Vinnumálastofnun kom inn á fundinn með erindi um það sem stofnunin er með í pípunum varðandi atvinnutækifæri fyrir fatlað fólk.

Seinni fundurinn fór fram 3. apríl 2025 þar sem Inga Sæland félags- og húsnæðismálaráðherra hélt erindi um helstu verkefni ráðuneytisins þessa dagana. Sömuleiðis voru til umræðu UNNDÍSarverkefnið og vinna við gerð umsagnar um lögfestingu samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.

Öflugt fræðslustarf

Markmiðið með fræðslustarfi ÖBÍ er að styrkja starf bandalagsins og styðja við aðildarfélögin og mikilvæga starfsemi þeirra í þágu fatlaðs fólks. Í fræðslustefnu ÖBÍ sem sett var haustið 2021 segir meðal annars: „ÖBÍ stendur fyrir fræðslu og þjálfun fyrir aðildarfélögin, einnig fyrir eigin stjórn, nefndir og starfsfólk. Jafnframt vinnur ÖBÍ með háskóla- og rannsóknasamfélaginu að því að skapa og auka þekkingu á réttinda- og hagsmunamálum fatlaðs fólks.“

Námsstefna ÖBÍ var haldin á haustmánuðum 2024. Markmiðið með henni er að stilla saman strengi og undirbúa fólk, í innra starfi bandalagsins sem og starfsfólk, undir vetrarstarfið. Þátttakendur fengu kynningu á stefnu, skipulagi og rekstri ÖBÍ, samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, hlutverki stjórnarfólks, miðlun, siðareglum og EKKO viðbragðsáætlun bandalagsins. Þá var fjallað um samskipti og samstarf, ábyrgð stjórnarmanna og tækifæri á sviði gervigreindar.

Fimm námskeið voru haldin í Fræðsluröð ÖBÍ fyrir aðildarfélögin, þau voru:

Fjárlagafrumvarpið krufið – 24. september 2024

Leiðbeinandi: Ágúst Ólafur Ágústsson

Sáttamiðlun og árangur félaga – 13. nóvember 2024

Leiðbeinandi: Lilja Bjarnadóttir

Af hverju sveitarfélögin? Þjónusta í nærumhverfi – 22. janúar 2025

Leiðbeinendur voru sérfræðingar frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga

Verkefnastjórnun – 12. mars 2025

Leiðbeinandi: Haukur Ingi Jónasson

Hvernig geta öryrkjar verið sjálfstætt starfandi? 19. mars 2025

Opið námskeið í samstarfi við Kjarahóp ÖBÍ. Leiðbeinandi: Jóna Arnar Baldurs

Alþjóðasamstarf er mjög mikilvægt í réttindabaráttu fatlaðs fólks og er ein skýrasta birtingarmynd þess vinna við og gerð samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.

Erlent samstarf felur í sér samtal og samvinnu þvert á þjóðir þar sem aðgerðir og áætlanir eru samræmdar, heildræn stefna verður til og speglun í reynslu og þekkingu. Reynt er eftir fremsta megni að taka þátt í hvers konar viðburðum, bæði í gegnum fjarfundarbúnað og með því mæta á staðinn, til þess að dýpka þekkingu og efla tengslanet. Þátttaka í erlendu samstarfi eflir ÖBÍ og þannig tökum við þátt í að bæta stöðu fatlaðs fólks um allan heim.

Norrænt samstarf

ÖBÍ tekur þátt í Rådet för nordiskt samarbete om funktionshinder (RNSF), sem er ráðgefandi og stefnumarkandi ráð varðandi málefni fatlaðs fólks fyrir Norrænu ráðherranefndina og samstarfsaðila hennar. Í ráðinu sitja fulltrúar fötlunarsamtaka frá öllum Norðurlöndunum ásamt starfsfólki ráðuneyta. Fundirnir eru haldnir tvisvar sinnum á ári og er ætlað að upplýsa hvað ber hæst í hverju landi.

ÖBÍ réttindasamtök taka þátt í fundum heildarsamtaka fatlaðs fólks á Norðurlöndum, Handikapporganisationernas nordiska råd (HNR) sem haldnir eru tvisvar sinnum ári. Tíðkast hefur að halda fyrri fundinn í aðdraganda eða kjölfar fundar RNSF og seinni fundurinn er rafrænn. Fundirnir eru bæði upplýsandi og gefandi og gott að geta speglað þau mál sem ÖBÍ vinnur að hverju sinni. Þá er mikilvægt að tengjast fólki og félögum sem vinna að sömu hagsmunum.

Evrópu- og alþjóðasamstarf

ÖBÍ er aðili að Evrópusamtökum fatlaðs fólks (EDF) og sóttu formaður, lögfræðingur skrifstofu ÖBÍ auk Þuríðar Hörpu Sigurðardóttur, stjórnarmanni í EDF, aðalfund samtakanna í Vilnius í apríl 2025. Þema fundarins var meðal annars sjálfsákvörðunarréttur fatlaðs fólks og löghæfi sem er lykilhugtak 12. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.

Fulltrúar frá ÖBÍ sóttu sömuleiðis viðburði á vegum Sameinuðu þjóðanna er tengdust fötluðu fólki á starfsárinu. Voru fulltrúar viðstaddir Kvennaþing SÞ í mars 2025 og þing Sameinuðu þjóðanna um samning SÞ um réttindi fatlaðs fólks, COSP-18, í júní 2025.

Rekstur ÖBÍ réttindasamtaka gengur vel og styrktist fjárhagsleg staða samtakanna enn frekar á árinu. Óvæntar kosningar síðla árs 2024 kölluðu á endurskoðun áætlana og skjót viðbrögð. Áhersla er lögð á að viðhalda hagkvæmni í rekstri og ábyrgri meðferð fjármuna, á sama tíma og starfsemin hefur markvisst verið efld. Efnhagsreikningurinn sýnir trausta eiginfjárstöðu, skuldahlutfall er lágt og lausafjárstaðan góð.

Tekjur ÖBÍ koma sem fyrr að langstærstum hluta frá Íslenskri getspá og er erfitt að áætla þær fyrirfram. Tekjuflæði jókst milli ára og í lok árs barst veglegt viðbótarframlag frá Íslenskri getspá og var rekstrarafkoma ársins jákvæð um kr. 263 milljónir. Bókfært verð eigna nam í árslok 2024 kr. 528 milljónum og eigið fé samtakanna kr. 1.498 milljónum. Staðan tryggir svigrúm til áframhaldandi öflugrar starfsemi, á sama tíma og ÖBÍ er vel í stakk búið til að bregðast við erfiðum ytri aðstæðum án þess að það hafi áhrif á rekstrarhæfi samtakanna.

Á árinu 2024 veitti ÖBÍ, auk eigin fyrirtækja og aðildarfélaga, fjölmörgum samtökum, verkefnum og einstaklingum styrki að upphæð alls kr. 620 milljónir. Samtökin studdu þannig húsnæðis- og þjónustulausnir í þágu fatlaðs fólks, rannsóknir, réttindabaráttu, framfarir á málefnasviðinu, nám og velferð fatlaðs fólks. Við ráðstöfun rekstrarafgangs ársins var meðal annars samþykkt að leggja kr. 100 milljónir í verkefnið Skjöld, samstarfsverkefni Hringsjár, Brynju og ÖBÍ um húsnæði fyrir nemendur Hringsjár og hins vegar 50 milljónir til annarra samstarfsverkefna sem stuðla að bættri stöðu fatlaðs fólks. Þess má geta að þegar hefur verið fjárfest í fjórum tveggja herbergja íbúðum í næsta nágrenni við Hringsjá.

Á tímabilinu lagði aðgengishópur megináherslu á samgöngur, en einnig á aðgengi að mannvirkjum og viðbragðsáætlanir.

Þrátt fyrir að stæðiskorthafar séu undanskyldir gjaldtöku lögum samkvæmt hafa þeir verið rukkaðir um stöðugjöld í gegnum sjálfvirkt myndavélaeftirlit. Hópurinn hefur lengi krafist lagfæringar þar á og nú stefnir í stafræna lausn í gegnum Sýslumann.

Almenningssamgöngur eiga að vera fyrir öll en oft eru farartæki og biðstöðvar því miður óaðgengilegar. Sérstaklega var þrýst á úrbætur á flugrútunni og aðstöðu tengdri henni og tókst að fá inn sérstaka áherslu á aðgengi í stefnu stjórnvalda um bættar samgöngur milli höfuðborgar og Keflavíkurflugvallar.

Umferðarmerki fyrir bílastæði hreyfihamlaðra, sem hópurinn fékk samþykkt í reglugerð, hafa nú verið afhent Reykjavíkurborg og Sky Lagoon. Fleiri merki verða afhent á næstunni til að vekja athygli á mikilvægi bílastæðanna og merkingar þeirra.

Þegar kom í ljós að ákvæði um 25 metra fjarlægð frá bílastæði hreyfihamlaðra að inngangi hafði fallið úr byggingarreglugerð hófst barátta hópsins fyrir því að fá ákvæðið inn í reglugerðina að nýju. Það er óhætt að segja að baráttan hafi borið árangur í vor þegar ráðherra setti ákvæðið inn að nýju.

Í samstarfi við Vinnumálastofnun hefur verið stofnaður sérstakur ráðgjafarhópur sem falið hefur verið að leiðbeina atvinnurekendum um aðlögun húsnæðis. Hópurinn, sem skipaður er fulltrúum úr aðildarfélögum ÖBÍ, tekur til starfa í kjölfar breytinga á örorkulífeyriskerfi almannatrygginga sem tóku gildi 1. september 2025.

Samstarf við Brynju leigufélag um leiðbeiningar fyrir fyrirmyndaríbúðir er langt komið og má vænta útgáfu leiðbeininganna innan tíðar.

Hópurinn hefur jafnframt fundað reglulega með Almannavörnum með það að markmiði að bæta viðbragðsáætlanir svo tryggt sé að fötluðu fólki verði bjargað í neyð. Starfsmaður tók þátt í alþjóðlegu samstarfi Norðurlanda og Eystrasaltsríkja um sama málefni.

Frá ágúst 2024 til júní 2025 hélt hópurinn 11 fundi. Þá voru fjölmargir fundir haldnir með haghöfum, umsagnir skrifaðar um frumvörp og reglugerðir og unnin minnisblöð og greinar um stöðu mála.

• Formaður, Bergur Þorri Benjamínsson
• Starfsmaður, Stefán Vilbergsson

Atvinnu- og menntahópurinn vinnur að því að efla réttindi, tækifæri og sýnileika fatlaðs fólks á vinnumarkaði og í menntakerfinu. Hópurinn beindi sjónum sér í lagi að áhrifum á gildistöku breytinga á örorklífeyriskerfi almannatrygginga, hlutastörfum og vitundarvakningu meðal atvinnurekenda.

Breytingar á örorkulífeyriskerfi almannatryggingalaga tóku gildi 1. september 2025 og fela í sér grundvallar kerfisbreytingar. Hópurinn skoðaði sérstaklega áhrif nýrrar skilgreiningar á starfsgetu og frítekjumörk, á vilja fólks til að vinna hlutastörf, öryggi í starfi og áhættu atvinnurekenda. Hópurinn greindi framboð á hlutastörfum og lagði áherslu á að störf sem í boði eru henti fjölbreyttum hópi fatlaðs fólks með mismunandi menntun og reynslu. Markmiðið er að tryggja raunverulegt val og sveigjanleika fyrir alla sem vilja og geta tekið þátt á vinnumarkaði. Nauðsynlegt er að safna gögnum og reynslusögum til að meta áhrif laganna eftir gildistökuna.

Menntun er forsenda atvinnuþátttöku og sjálfstæðis en tækifæri til náms eru enn of takmörkuð vegna hindrana í kerfinu og skorts á viðeigandi aðlögun. Vinna við ný lög um fullorðinsfræðslu var stöðvuð, sem olli vonbrigðum og skapar biðstöðu. Enn er lítið framboð á námi fyrir fólk með miklar stuðningsþarfir og er mikilvægt að auka fjölbreytni þess sem er í boði.

Hópurinn undirbjó málþing um fullorðinsfræðslu, sem var frestað, og stóð einnig að námskeiði um sjálfstæðan atvinnurekstur öryrkja í samstarfi við kjarahóp ÖBÍ. Þátttakan var gríðarlega góð og er námskeið af þessum toga eitthvað sem mætti endurtaka.

Þrátt fyrir áskoranir hafa orðið jákvæðar breytingar á viðhorfum. Skilningur á því að fatlað fólk hafi fjölbreyttan bakgrunn og getu hefur aukist og sýnileiki málefnanna stóraukist, meðal annars með greinaskrifum, vitundarvakningu og verkefninu Unndísi.

Málefnahópurinn leggur áherslu á að halda áfram baráttunni: að tryggja viðeigandi aðlögun í námi, fjölbreytt störf við hæfi og raunverulega möguleika fatlaðs fólks til þátttöku í samfélaginu.

• Formaður, Hrönn Stefánsdóttir
• Starfsmaður, Sunna Elvira Þorkelsdóttir

Barnamálahópur ÖBÍ hefur unnið að því að tryggja réttindi fatlaðra barna í námi, íþróttum og daglegu lífi og undirbúið af krafti útgáfu kennslubókar sem fer í grunnskóla haustið 2025.

Hópurinn fékk styrk frá barna- og menntamálaráðuneytinu til að gefa út kennslubók og kennsluleiðbeiningar í samstarfi við Menntamálastofnun. Bókin sem ber heitið Pógó verður kynnt í skólum af hópnum ásamt höfundi hennar, Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur, og einnig verður gefin út hljóðbók lesin af höfundi. Hjalti Halldórsson er höfundur kennsluleiðbeininganna ásamt Bergrúnu Írisi.

Einnig hefur hópurinn átt samtal við Ross Ashcroft, hjá Australian Sporting Alliance for People with a Disability, um þátttöku fatlaðra barna í íþróttum. Þá er unnið að sameiginlegu ungmennaþingi með Umboðsmanni barna haustið eða veturinn 2025-26. Starfsmaður barnamálahópsins situr í Barnaréttindavaktinni sem kemur meðal annars að því að skipa árlega talsmenn barna á Alþingi og fjalla um réttindi barna á flótta.

Starfsmaður hefur ásamt meðlimum hópsins sótt ýmsar ráðstefnur og fundi og má þar nefna fund um áfengis- og vímuvarnarstefnu, málþing um kynferðisofbeldi gegn börnum með notkun gervigreindar, fjarnámskeiðið Forvarnir og fræðsla um kynferðisofbeldi gegn börnum, Reykjavík fyrir ungmenni – opinn fundur mannréttinda- og ofbeldisvarnarráðs Reykjavíkurborgar, velferðarkaffi hjá velferðarsviði Reykjavíkurborgar, málþingið Er farsæld tryggð í fósturmálum?, vorráðstefna Ráðgjafar- og greiningarstöðvar. Meðlimir hópsins hafa svo átt fundi með velferðarsviði Reykjavíkurborgar meðal annars um skólann í skýjunum.

• Formaður, Sif Hauksdóttir
• Starfsmaður, Andrea Valgeirsdóttir

Lyfjaöryggi, geðheilbrigði, heyrnarþjónusta, hjálpartæki og rannsókn á greiðsluþátttökukerfinu voru stóru verkefnin sem heilbrigðishópurinn vann að á tímabilinu.

Í október 2024 tók hópurinn þátt í verkefninu „Lyf án skaða“ í samstarfi við embætti landlæknis og heilsugæsluna. Þar var haldið málþing um sjálfsákvörðunarrétt sjúklinga og lyfjaöryggi og í kjölfarið hófust fræðsluherferðir um réttindi sjúklinga til upplýsinga og öryggis.

Eftir áramót færðist áherslan yfir á geðheilbrigðismál. Í apríl stóð hópurinn fyrir málþingi undir yfirskriftinni „Geðheilbrigði fyrir öll“, þar sem fjallað var sérstaklega um aðgengi fatlaðs fólks að fyrsta stigs geðheilbrigðisþjónustu. Málþingið var vel sótt og vakti mikla athygli.

Hópurinn studdi jafnframt við starfshópa á vegum heilbrigðisráðuneytisins. Annars vegar starfshóp um heyrnarþjónustu þar sem framundan eru verulegar breytingar og hins vegar starfshóp um úthlutun hjálpartækja sem skilaði skýrslu til ráðherra í maí. Skýrslan var í samræmi við áherslur ÖBÍ og var kynnt ráðherra á fundi sem formaður hópsins og formaður ÖBÍ sóttu saman.

Þá fékk hópurinn stuðning frá stjórn ÖBÍ til að hefja umfangsmikla rannsókn í samstarfi við Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands á stöðu fatlaðs fólks innan greiðsluþátttökukerfisins. Rannsóknin mun standa yfir næstu ár og gefa mikilvægt tilefni til umræðu. Fyrstu niðurstöður eru væntanlegar fyrir áramót 2026.

Auk þess skrifaði hópurinn greinar í fjölmiðla, samdi umsagnir um frumvörp, reglugerðir og stefnur og hélt reglulega fundi og samráð við notendaráð um hjálpartækjalöggjöf.

• Formaður, Telma Sigtryggsdóttir
• Starfsmaður, Rósa María Hjörvar

Húsnæðishópurinn setti fram kröfur um raunverulegar lausnir, beitti stjórnvöld þrýstingi og stóð fyrir umræðu um stöðu fatlaðs fólks á húsnæðismarkaði á starfsárinu.

Í september 2024 sendi hópurinn áskorun til Seðlabanka Íslands um að lækka stýrivexti og í aðdraganda alþingiskosninga í nóvember 2024 tók hópurinn þátt í að móta áherslur ÖBÍ í húsnæðismálum. Lengi vel hefur hópurinn talað fyrir stofnun aðgengis- og aðlögunarsjóðs undir Húsnæðis- og mannvirkjastofnun(HMS), að norskri fyrirmynd, og fagnaði hópurinn því að áform eru um slíkan sjóð í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.

Í maí 2025 stóð hópurinn fyrir málþinginu „Þetta er allt í vinnslu… húsnæðistækifæri ungs fatlaðs fólks“. Þar kom fram að ungt fatlað fólk fær ekki tækifæri til að lifa sjálfstæðu lífi til jafns við jafnaldra sína þrátt fyrir fögur fyrirheit stjórnvalda um lausnir. Málþingið var fjölmennt og vakti mikla athygli, þar á meðal kjörinna fulltrúa og áhrifafólks. Í kjölfarið fóru starfsmaður og formaður hópsins í viðtal á Samstöðinni þar sem farið var yfir niðurstöður og tillögur til úrbóta.

Á lokaspretti tímabilsins samþykkti hópurinn að hefja undirbúning að nýrri rannsókn á húsnæðismálum fatlaðs fólks. Fyrri rannsókn var birt árið 2022 og markmiðið er nú að safna nýjum upplýsingum og fá betri yfirsýn yfir þróun búsetu fatlaðs fólks.

Sjónarmið hópsins og ÖBÍ í húsnæðismálum komu jafnframt sterkt fram í opinberri umræðu með fjórum skoðanagreinum í Vísi, sjónvarpsviðtölum á Samstöðinni og útvarpsviðtali á Bylgjunni.

• Formaður, María Pétursdóttir
• Starfsmaður, Kjartan Þór Ingason

Verkefni kjarahópsins snérust á tímabilinu einkum um breytingar á örorkulífeyriskerfi almannatryggingalaga, öfluga þátttöku í kosningaumræðum og vitundarvakningu með viðburðum og herferðum.

Í aðdraganda alþjóðlega baráttudagsins gegn fátækt, 17. október, framleiddi hópurinn „Vissir þú?“ myndbönd í samstarfi við upplýsingafulltrúa ÖBÍ, með staðreyndum úr skýrslu Vörðu rannsóknastofnunar og niðurstöðum Gallup könnunar. Myndböndin voru birt á samfélagsmiðlum og grein frá meðlimum hópsins birtist í tilefni dagsins.

Óvænt stjórnarslit og alþingiskosningar 30. nóvember 2024 höfðu mikil áhrif á starf hópsins. Uppfærðar voru áherslur í kjaramálum og samdi kjarahópurinn spurningar til frambjóðenda fyrir kosningafund ÖBÍ 5. nóvember. Í kjölfar þess ræddi hópurinn einnig fjárlög, fjármálaáætlun og frumvörp um aldursviðbót, tengingu við launavísitölu og nýtt greiðslu- og matskerfi sem tók gildi 1. september 2025.

Í mars 2025 stóð hópurinn, í samstarfi við atvinnu- og menntahópinn, fyrir vinsælu námskeiði um sjálfstæðan atvinnurekstur öryrkja. Aðsókn var svo mikil að loka varð fyrir skráningu og í skoðun er að endurtaka námskeiðið. Hópurinn tók jafnframt virkan þátt í undirbúningi 1. maí þar sem yfirskriftin var „Sköpum störf við hæfi“ og kröfuspjöld með fjölbreyttum slagorðum voru borin í göngunni.

Kjarahópurinn hafði einnig samskipti við Landssamtök eldri borgara (LEB) vegna mögulegs samstarfs í sameiginlegum baráttumálum, sendi bréf til félags- og húsnæðismálaráðherra um breytingu á reglugerð um heimilisuppbót vegna ungmenna öryrkja og átti í samtali um frumvarp um kílómetragjald. Þá er í undirbúningi kortlagning á aðgengi örorku- og endurhæfingarlífeyristaka að stéttarfélögum.

Á tímabilinu skrifuðu meðlimir hópsins fjölmargar greinar í fjölmiðla, sömdu drög að kjaramálstexta fyrir ályktun aðalfundar ÖBÍ og tóku þátt í fjölmörgum viðburðum til að vekja athygli á stöðu fatlaðs fólks í kjaramálum.

• Formaður, Geirdís Hanna Kristjánsdóttir
• Starfsmaður, Sigríður Hanna Ingólfsdóttir

UngÖBÍ beitti sér fyrir valdeflingu ungs fatlaðs fólks og inngildingu þess og tók þátt í alþjóðlegu samstarfi á starfsárinu.

Stærsti viðburður ársins var Þjóðfundur ungs fólks sem haldinn var 1. febrúar 2025 í samstarfi við Landssamband ungmennafélaga (LUF) og Landssamband íslenskra stúdenta (LÍS). Fundurinn snerist um inngildingu, jafnrétti og aðgengi að menntun. Þar tóku 63 ungmenni virkan þátt, deildu reynslu sinni og lærðu hvert af öðru. Kastljósinu var beint að hindrunum í menntakerfinu og leiðum til úrbóta. Fundurinn vakti mikla athygli og fékk umfjöllun í kvöldfréttum Stöðvar 2.

Í nóvember 2024 var haldið námskeiðið „Framkoma á eigin forsendum“ í samstarfi við KVAN. Þar fengu ungir þátttakendur verkfæri til að efla sjálfstraust, bæta framkomu og styrkja samskiptahæfni sína.

UngÖBÍ skilaði jafnframt inn umsögn um fjárlagafrumvarp 2025 með tillögum sem styrkja stöðu ungs fatlaðs fólks í samfélaginu, birti tvær skoðanagreinar í Vísi og hélt tvo viðburði til viðbótar.

Á alþjóðavettvangi var UngÖBÍ virkt, sérstaklega í norrænu samstarfi. Í júní 2025 sóttu formaður og starfsmaður hreyfingarinnar 18. þing aðildarríkja um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Þar var formaður meðal ræðumanna á hliðarviðburði Norræna ráðherraráðsins, Finnlands og UN Women um aðgengilega og inngildandi gervigreind.

Í ræðu sinni fjallaði formaðurinn um eigin reynslu og lagði áherslu á að ef ekkert verði að gert muni gervigreind endurvekja misgóð samfélagsleg viðhorf. Nauðsynlegt sé að vakta fordóma í forritunum og tryggja að þau séu þjálfuð með efni sem endurspegli mannlegan fjölbreytileika.

• Formaður, Eiður Welding
• Starfsmaður, Kjartan Þór Ingason

ÖBÍ er einn eignaraðila Íslenskrar getspár, en samtökin eiga 40% í fyrirtækinu. Þá er ÖBÍ eigandi Örtækni ehf., stofnandi Brynju leigufélags ses. og Hringsjár, náms- og starfsendurhæfingar. Einnig eru samtökin aðili að Fjölmennt, símenntunar- og þekkingarmiðstöð og TMF Tölvumiðstöð. ÖBÍ skipar stjórnir fyrrnefndra aðila að hluta eða öllu leyti.

ÖBÍ er stolt af fyrirtækjum sínum sem hvert um sig er í fararbroddi á sínu sviði. Starfsemi fyrirtækjanna spannar afar vítt svið, allt frá atvinnu- og húsnæðislausnum til náms- og starfsendurhæfingar. Í fjórum af fimm fyrirtækjum urðu stjórnendaskipti á árinu – í öllum tilvikum eftir farsælt starf. ÖBÍ þakkar fráfarandi stjórnendum fyrir þeirra mikilvæga framlag og óskar nýjum velfarnaðar.

ÖBÍ er stolt af fyrirtækjum sínum sem hvert um sig er í fararbroddi á sínu sviði. Starfsemi fyrirtækjanna spannar afar vítt svið, allt frá atvinnu- og húsnæðislausnum til náms- og starfsendurhæfingar. Í fjórum af fimm fyrirtækjum urðu stjórnendaskipti á árinu – í öllum tilvikum eftir farsælt starf. ÖBÍ þakkar fráfarandi stjórnendum fyrir þeirra mikilvæga framlag og óskar nýjum velfarnaðar.